Trong vài năm trở lại đây, chi phí vận hành hệ thống xử lý nước thải đã tăng trung bình 15–30%, chủ yếu do biến động giá điện, hóa chất và chi phí bảo trì. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất và khu công nghiệp, phải đối mặt với áp lực tài chính ngày càng lớn. Không ít hệ thống hiện nay đang tiêu tốn đáng kể nguồn lực nhưng hiệu quả xử lý lại không tương xứng, thậm chí tiềm ẩn rủi ro vi phạm quy định môi trường nếu không được tối ưu. Vậy có cách nào để giảm chi phí vận hành hệ thống XLNT mà vẫn đảm bảo chất lượng nước đầu ra? Bài viết dưới đây sẽ phân tích nguyên nhân, tính khả thi và đề xuất các giải pháp thực tế để doanh nghiệp vừa tiết kiệm, vừa vận hành hiệu quả hơn mỗi tháng.
1. Vì sao cần giảm chi phí vận hành hệ thống XLNT?
Chi phí vận hành hệ thống xử lý nước thải (XLNT) là một trong những khoản chi đáng kể đối với các nhà máy, khu công nghiệp hoặc doanh nghiệp hiện nay. Các chi phí này bao gồm điện năng, hóa chất, nhân sự, bảo trì thiết bị, xử lý bùn và nước thải đầu ra… Nếu không được kiểm soát tốt thì chi phí phát sinh sẽ rất lớn, đặc biệt với các hệ thống xử lý quy mô lớn hoặc vận hành liên tục. Trong bối cảnh giá điện và nguyên liệu đầu vào ngày càng tăng, việc tiết kiệm hợp lý chi phí là yêu cầu thiết yếu để bảo vệ lợi nhuận cho doanh nghiệp.
Một rủi ro lớn hơn là việc hệ thống XLNT tiêu tốn nhiều chi phí nhưng hiệu quả xử lý lại không cải thiện – thậm chí còn xuống cấp do vận hành sai cách hoặc thiết bị thiếu bảo trì. Điều này không chỉ dẫn đến lãng phí mà còn tiềm ẩn nguy cơ vi phạm quy chuẩn xả thải, ảnh hưởng đến uy tín và pháp lý của doanh nghiệp. Ngược lại, nếu biết cách tối ưu chi phí đúng hướng, doanh nghiệp không những tiết kiệm được ngân sách hàng tháng mà còn kéo dài tuổi thọ thiết bị, tăng hiệu suất xử lý và tiến gần hơn đến mục tiêu phát triển bền vững.
Tối ưu chi phí vận hành giúp bảo vệ ngân sách doanh nghiệp
2. Có được giảm chi phí vận hành hệ thống XLNT hay không?
Việc giảm chi phí vận hành hệ thống XLNT hoàn toàn khả thi nếu doanh nghiệp áp dụng các giải pháp tối ưu hóa một cách khoa học. Trên thực tế, nhiều hệ thống vận hành lãng phí do chưa tận dụng hiệu quả thiết bị, sử dụng hóa chất không phù hợp hoặc phân bổ nhân sự kém hiệu quả. Thông qua việc tự động hóa quy trình, điều chỉnh lưu lượng nước thải theo thời điểm, sử dụng biến tần tiết kiệm điện hay tái sử dụng bùn vi sinh,... các đơn vị có thể giảm được từ 10–30% chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng nước đầu ra đạt chuẩn môi trường.
Tuy nhiên, việc cắt giảm thiếu kiểm soát có thể dẫn đến hậu quả ngược lại. Ví dụ, giảm hóa chất tùy tiện, rút ngắn thời gian sục khí, hoặc vận hành thiết bị dưới công suất tiêu chuẩn sẽ khiến hệ vi sinh yếu, nước xử lý không đạt chuẩn và thậm chí gây tắc nghẽn hệ thống. Do đó, nguyên tắc quan trọng là “tối ưu” – tức rà soát, điều chỉnh hợp lý dựa trên dữ liệu vận hành thực tế – thay vì “giảm chi phí bằng mọi giá”. Giảm đúng cách sẽ giúp hệ thống hoạt động hiệu quả, ổn định và bền vững hơn trong dài hạn.
3. Tổng hợp giải pháp tối ưu chi phí vận hành
3.1 Tối ưu hóa quy trình vận hành
Việc tự động hóa quy trình thông qua hệ thống PLC hoặc SCADA giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhân công, tăng độ chính xác khi vận hành và rút ngắn thời gian xử lý sự cố. Ngoài ra, hệ thống tự động còn cho phép điều khiển từ xa và cảnh báo khi có sự cố bất thường, từ đó tiết kiệm thời gian và chi phí bảo trì.
Bên cạnh đó, việc điều chỉnh lưu lượng nước thải theo giờ cao điểm – thấp điểm sẽ giúp hệ thống hoạt động ổn định, tránh hiện tượng sốc tải gây tốn điện và hóa chất xử lý. Đồng thời, cần thực hiện bảo trì định kỳ thiết bị như máy bơm, máy thổi khí, cảm biến để tránh sự cố bất ngờ làm gián đoạn vận hành và phát sinh chi phí sửa chữa cao.
3.2 Giảm lượng hóa chất sử dụng
Một trong những cách hiệu quả để tiết giảm chi phí là sử dụng hệ thống châm hóa chất định lượng tự động. Thiết bị này giúp đảm bảo hóa chất được cấp chính xác theo lưu lượng và chất lượng nước thải, tránh lãng phí hoặc thiếu hụt liều lượng ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý.
Ngoài ra, nên ưu tiên các loại hóa chất có hiệu suất xử lý cao hoặc hóa chất thân thiện với môi trường, vừa giảm lượng dùng vừa hạn chế phát sinh bùn thải. Trong các hệ sinh học, việc tái sử dụng bùn vi sinh khỏe từ hệ thống cũ sẽ giúp giảm chi phí mua mới và tăng tính ổn định cho quá trình xử lý.
Sử dụng cụm bơm định lượng để châm hoá chất hiệu quả và tiết kiệm
3.3 Tối ưu tiêu thụ năng lượng
Máy thổi khí là thiết bị tiêu tốn điện nhiều nhất trong hệ thống XLNT. Việc thay thế bằng các dòng máy tiết kiệm điện, có gắn biến tần điều khiển lưu lượng theo nhu cầu oxy thực tế sẽ giúp tiết kiệm đáng kể. Ngoài ra, cài đặt hệ thống vận hành theo giờ thấp điểm điện lực cũng là giải pháp thông minh nhằm giảm hóa đơn tiền điện hàng tháng.
Các thiết bị như bơm, khuấy, thổi khí nên được lập lịch vận hành hợp lý, tránh tình trạng chạy không tải hoặc hoạt động vượt công suất không cần thiết. Việc tinh chỉnh này giúp giảm hao mòn thiết bị và điện năng tiêu thụ.
3.4 Nâng cao hiệu quả quản lý nhân sự
Chi phí cho nhân sự có thể không cao bằng điện hoặc hóa chất, nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả toàn hệ thống. Việc đào tạo định kỳ cho vận hành viên về kỹ thuật, quy trình, an toàn và tiết kiệm năng lượng sẽ giúp giảm thiểu thao tác sai hoặc xử lý không đúng dẫn đến lãng phí tài nguyên.
Ghi chép vận hành chi tiết, minh bạch và dễ kiểm tra là cơ sở để theo dõi, đánh giá và đưa ra các điều chỉnh kịp thời. Đồng thời, phân bổ ca làm việc hợp lý theo tải lượng từng thời điểm cũng giúp tiết kiệm nhân công mà vẫn đảm bảo chất lượng vận hành.
3.5 Tận dụng tài nguyên tái chế
Nước thải sau xử lý nếu đạt chuẩn có thể được tận dụng lại cho các mục đích không yêu cầu chất lượng cao như tưới cây, rửa sàn, làm mát thiết bị… Việc này giúp giảm nhu cầu sử dụng nước sạch – một chi phí không nhỏ trong vận hành.
Bùn thải từ hệ thống nếu đạt các tiêu chí an toàn có thể xử lý thành phân compost để sử dụng trong nông nghiệp, góp phần giảm chi phí xử lý bùn và thậm chí tạo ra nguồn thu phụ. Với các hệ thống có xử lý yếm khí, lượng khí sinh học (biogas) thu được có thể tận dụng cho đun nấu, thắp sáng hoặc phát điện tại chỗ.
Vận hành hệ thống XLNT chuyên nghiệp cùng Đại Nam – tiết kiệm chi phí, đạt chuẩn xả thải
Giảm chi phí vận hành hệ thống XLNT là mục tiêu hoàn toàn khả thi nếu doanh nghiệp có cách tiếp cận đúng: không cắt giảm bừa bãi mà phải tối ưu một cách khoa học, bền vững. Từ việc tự động hóa vận hành, kiểm soát hóa chất, tiết kiệm điện năng đến nâng cao năng lực nhân sự và tái sử dụng tài nguyên, tất cả đều góp phần giúp hệ thống vận hành hiệu quả mà vẫn đảm bảo tiêu chuẩn môi trường. Quan trọng hơn, việc kiểm soát tốt chi phí còn là bước đi chiến lược để doanh nghiệp duy trì năng lực cạnh tranh và phát triển lâu dài.
