Xử lý nước thải là một vấn đề quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ về công nghiệp hóa và đô thị hóa. Các nguồn nước thải từ khu công nghiệp, đô thị và các hoạt động sản xuất hiện nay đang tạo ra áp lực lớn đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng. Mặc dù đã có những cải thiện đáng kể trong việc triển khai các hệ thống xử lý nước thải, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua.
1. Tình trạng xử lý nước thải tại Việt Nam
Với tốc độ phát triển công nghiệp hóa và đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là trong việc xử lý nước thải. Nước thải từ các khu công nghiệp, khu chế xuất và các đô thị lớn đã trở thành một trong những yếu tố chính gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân.
Việt Nam cam kết thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc, trong đó bảo vệ tài nguyên nước và môi trường là ưu tiên hàng đầu. Trong bối cảnh này, Việt Nam đã đạt được những bước tiến nhất định, khi tỷ lệ khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường đã tăng mạnh từ 63% năm 2015 lên 92% vào năm 2023. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều vấn đề tồn tại, cần được giải quyết triệt để.
Vấn đề xử lý nước thải đóng vai trò quan trọng và cần có những biện pháp giải quyết cấp thiết
2. Thực trạng và thách thức trong công tác xử lý nước thải tại Việt Nam
Mặc dù tỷ lệ các khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn tăng lên, nhưng thực tế hiệu quả xử lý và mức độ tuân thủ các tiêu chuẩn vẫn còn hạn chế. Nhiều nhà máy chỉ thực hiện xử lý sơ bộ nước thải và xả thẳng ra các dòng sông như sông Tô Lịch, sông Nhuệ và sông Đáy, khiến các hệ sinh thái nước và chất lượng nguồn nước bị suy giảm nghiêm trọng.
Thêm vào đó, tình trạng thiếu hụt hạ tầng xử lý nước thải tại một số khu vực phát triển công nghiệp nhanh chóng, như Lào Cai và Thái Nguyên, dẫn đến sự ô nhiễm ở các sông, kênh rạch, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và sức khỏe cộng đồng. Đặc biệt, các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường do sự gia tăng nhanh chóng của lượng nước thải sinh hoạt và công nghiệp, trong khi cơ sở hạ tầng xử lý nước thải không đủ để đáp ứng nhu cầu.
3. Học hỏi từ Quốc Tế: Một mô hình quản lý nước thải bền vững
3.1 Đan Mạch
Đan Mạch là một trong những quốc gia đi đầu trong việc xử lý nước thải và bảo vệ môi trường. Vào năm 2022, 95,7% tổng lượng nước thải tại Đan Mạch được xử lý bằng phương pháp xử lý sinh học hoàn toàn. Mô hình này cho thấy cam kết mạnh mẽ của quốc gia Bắc Âu trong việc bảo vệ nguồn nước và môi trường sống của người dân.
Một trong những yếu tố thành công trong việc xử lý nước thải ở Đan Mạch là việc áp dụng chính sách "người gây ô nhiễm phải trả tiền", thông qua việc thu thuế xả thải từ các doanh nghiệp và khu công nghiệp. Chính sách này không chỉ tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xử lý nước thải hiện đại mà còn giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
3.2 Đức
Đức là một trong những quốc gia tiên phong trong việc kết hợp xử lý nước thải với phát triển năng lượng bền vững. Tận dụng bùn thải từ quá trình xử lý nước, các nhà máy tại Đức áp dụng công nghệ phân hủy kỵ khí để sản xuất biogas, giúp tạo ra nguồn năng lượng phục vụ chính hoạt động của hệ thống xử lý. Nhờ phương pháp này, nhiều nhà máy có thể đáp ứng từ 50% đến 70% nhu cầu năng lượng nội bộ, góp phần giảm chi phí vận hành và hạn chế sự phụ thuộc vào nguồn điện từ lưới quốc gia. Bên cạnh đó, chính sách “Người gây ô nhiễm phải trả tiền” đã thúc đẩy các doanh nghiệp nâng cao ý thức trong việc kiểm soát và xử lý nước thải, hướng đến một nền kinh tế tuần hoàn và bền vững hơn.
3.3 Nhật Bản
Nhật Bản đã tối ưu hóa hệ thống xử lý nước thải bằng cách kết hợp công nghệ tiên tiến với giải pháp tiết kiệm không gian, phù hợp với đặc điểm đô thị đông đúc. Hệ thống Johkasou không chỉ giúp xử lý nước thải hiệu quả tại các hộ gia đình và khu dân cư nhỏ mà còn góp phần giảm áp lực lên hạ tầng xử lý tập trung.
Bên cạnh đó, công nghệ MBR (Membrane Bioreactor) với màng lọc sinh học tiên tiến giúp nâng cao chất lượng nước sau xử lý, loại bỏ hiệu quả các tạp chất và vi khuẩn mà không cần diện tích lớn. Nhờ công nghệ này, nước thải sau xử lý tại Nhật Bản đạt tiêu chuẩn cao, có thể tái sử dụng trong nhiều lĩnh vực như tưới tiêu nông nghiệp, làm mát thiết bị công nghiệp, hoặc thậm chí bổ sung vào nguồn nước sinh hoạt.
4. Giải pháp và khuyến nghị cho nước Việt Nam ta
Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng một số giải pháp từ mô hình của Đan Mạch để cải thiện công tác xử lý nước thải.
-
Cải thiện hạ tầng xử lý nước thải: Cần đầu tư mạnh vào các hệ thống xử lý nước thải tập trung tại các khu công nghiệp và đô thị lớn. Việc tập trung hóa này sẽ giúp giảm chi phí vận hành, tăng hiệu quả xử lý và dễ dàng áp dụng công nghệ tiên tiến.
-
Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xử lý nước thải hiện đại: Đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ như xử lý sinh học, công nghệ màng lọc và tái sử dụng nước thải. Các công nghệ này không chỉ giúp cải thiện chất lượng nước thải mà còn giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
-
Phát triển khung pháp lý mạnh mẽ và hệ thống giám sát chặt chẽ: Việt Nam cần xây dựng một hệ thống quy định pháp lý rõ ràng về chất lượng nước thải và giám sát việc thực thi các quy định này.
Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xử lý nước thải hiện đại cho các doanh nghiệp hiện nay
5. Những vấn đề cần giải quyết để đạt được mục tiêu bền vững
Để thực hiện các giải pháp trên, Việt Nam cần phải giải quyết một số vấn đề quan trọng:
-
Phối hợp giữa các cơ quan chính phủ và cộng đồng: Cần sự đồng lòng từ các cấp chính quyền và cộng đồng trong việc thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường.
-
Tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng: Chỉ khi cộng đồng có nhận thức đúng đắn về việc bảo vệ môi trường, thì các chính sách bảo vệ môi trường mới thực sự hiệu quả.
Việc cải thiện hệ thống xử lý nước thải là một phần quan trọng trong chiến lược bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của Việt Nam. Việc học hỏi từ các quốc gia tiên tiến như Đan Mạch và áp dụng các giải pháp phù hợp sẽ giúp Việt Nam xây dựng một hệ thống xử lý nước thải hiệu quả, bảo vệ nguồn tài nguyên nước và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân. Chúng ta cần hành động ngay từ bây giờ để bảo vệ môi trường, vì một tương lai xanh và bền vững.
